Jak wygląda pierwsza wizyta u dietetyka?

Jak wygląda pierwsza wizyta u dietetyka?

Jak wybrać dobrego dietetyka? Czego można dowiedzieć się podczas pierwszej wizyty w poradni dietetycznej? Ile czasu trwa taka konsultacja i ile kosztuje? Na czym polega pomiar składu ciała? Te pytania często utrudniają wykonanie pierwszego kroku, jakim jest umówienie się na spotkanie z dietetykiem.

Dla osób walczących z nadmiernymi kilogramami samo zapisanie się do dietetyka to ważna decyzja wymagająca odwagi. Często nie wiadomo, czego można spodziewać się na pierwszej wizycie oraz czy należy się do niej specjalnie przygotować. Zdecydowanie mniej wysiłku wymaga podjęcie próby odchudzania na własną rękę, przy pomocy wyszukanych w Internecie porad i popularnych diet. Należy jednak pamiętać, że jadłospis  powinien być indywidualnie dopasowany do danego pacjenta i dieta, dająca zadowalające efekty dla jednego,  drugiemu może przynieść więcej szkód, niż korzyści. Co więcej, jeśli pacjent zdecyduje się na wizytę w poradni dietetycznej i trafi do przypadkowego „dietetyka”, który nie będzie kompetentny, może na dobre zniechęcić go do korzystania z pomocy specjalisty i, finalnie, uzyskania fachowej i skutecznej pomocy. Dlatego niezwykle istotne jest, aby zmianę swoich nawyków żywieniowych wprowadzać pod okiem dobrego dietetyka lub dietetyczki.

Przede wszystkim należy skupić się na wyborze odpowiedniej placówki i dobrego fachowca. Dziś asortyment usług dietetycznych jest bardzo szeroki: większość sieci medycznych posiada zespół lekarzy, dietetyków i psychodietetyków, udzielających poradnictwa żywieniowego. W klubach fitness trenerzy oferują układanie planów żywieniowych, w kolejnych miastach otwierają się nowe sieci franczyzowe, centra medycyny funkcjonalnej i prywatne gabinety świadczące opiekę dietetyczną. Powstają coraz to nowsze „specjalizacje”, tj. trener żywienia, coach żywieniowy i trener wellness. Jak więc wybrać odpowiedniego specjalistę?

Czy dietetyk to lekarz?

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania plasuje zawód dietetyka jako specjalistę do spraw zdrowia. Dietetyka jest dość ściśle połączona z obszarem nauk medycznych, sam dietetyk natomiast nie jest lekarzem, a lekarz – dietetykiem (o ile oczywiście dana osoba nie posiada łącznie wykształcenia z tych dwóch kierunków). Nie istnieją akty prawne określające zakres obowiązków, praw dietetyka oraz warunków współpracy z lekarzem.

Terapia dietetyczna to bardzo złożony proces, który wymaga współpracy specjalistów z wielu dziedzin: dietetyka, lekarza internisty, endokrynologa, w razie potrzeby fizjoterapeuty, diabetologa i psychologa. W wysokorozwiniętych państwach działają w pełni zintegrowane zespoły terapeutyczne, jest które kompleksowo zajmują się: leczeniem żywieniowym, ochroną zdrowia, oceną stanu odżywienia pacjentów i monitorowaniem uzyskanych efektów. Sami lekarze nie zawsze mają wiedzę żywieniową na temat terapii chorób dietozależnych, często bardziej skupiają się na farmakoterapii. Nawet jeśli lekarz posiada wiedzę dietetyczną, nie ma czasu na indywidualnie przygotowywanie jadłospisów oraz wyjaśnianie zaleceń każdemu pacjentowi, nie dysponuje również narzędziami umożliwiającymi rozpisywanie diet. Zadaniem lekarza jest zlecenie pacjentowi wykonania odpowiednich badań i poinformowanie go o konieczności stosowania specjalistycznej diety, a następnie – skierowanie go do dietetyka. Natomiast dietetyk/dietetyczka powinien wdrożyć zalecenia lekarza, przygotowując jadłospis z uwzględnieniem danej jednostki chorobowej bądź innej potrzeby pacjenta.

Dietetyk zajmuje się zatem układaniem jadłospisów i monitoruje proces odchudzania, nie są to jednak wszystkie usługi, jakie świadczy. Co oprócz tego robi więc dietetyk? Zajmuje się również bilansowaniem diet nietypowych, (np. dla wegetarian i wegan lub diet eliminacyjnych), planuje żywienie sportowców, co w istotny sposób wpływa na ich wydolność, prowadzi edukację żywieniową oraz wspomaga sam proces leczenia chorób, których przyczyną jest nieodpowiednia dieta. Dietetycy zatrudnieni są również do oceny stanu odżywienia organizmu oraz planowania żywienia pacjentów w przedszkolach, domach opieki i szpitalach a nawet układają przepisy do książek kulinarnych.

Po czym poznać dobrego dietetyka?

Obecnie zawód dietetyka w Polsce, jako jednym z nielicznych europejskich państw, nie jest w pełni uregulowany oraz chroniony prawnie. Istnieją dwa Rozporządzenia Ministra Zdrowia (Dz.U. 2011 nr 151 poz. 896 i Dz.U. 2013 poz. 1522), które precyzują wykształcenie wymagane od dietetyków pracujących w podmiotach leczniczych, jednak nie ma to przełożenia na wymogi zatrudniania w prywatnych poradach i gabinetach. Według wyżej wspomnianych aktów prawnych dietetyk to absolwent policealnej szkoły średniej z dyplomem dietetyka lub osoba, która ukończyła studia licencjackie na kierunku dietetyka. Akademie medyczne oraz rolnicze kształcą specjalistów na kierunkach technologia żywności (specjalność żywienie człowieka) oraz zdrowie publiczne (specjalność dietetyka). Uprawnień do posługiwania się tytułem dietetyka nie dają natomiast studia podyplomowe – podnosząc co prawda kwalifikacje studentów, nie są wystarczające. Obecnie trwają prace nad ustawą precyzyjnie regulującą ten zawód, która swoim zakresem obejmować będzie również dietetyków z prywatnych gabinetów i klinik, jednak nie wiadomo kiedy miałaby ona wejść w życie i jaką ostatecznie przybierze formę.

Dietetyk po studiach wyższych, w trakcie kilkuletniej nauki zdobywa wiedzę m.in. na temat podstaw anatomii, biochemii oraz fizjologii człowieka, dzięki czemu ma podstawę do prowadzenia dietoprofilaktyki oraz dietoterapii chorób dietozależnych. Wiedza ta jest konieczna do prawidłowego świadczenia zawodowych usług poradnictwa żywieniowego. Ze względu na brak unormowań, każdy – bez względu na posiadane kwalifikacje – może nazwać się dietetykiem, nawet dietetykiem klinicznym. Przed umówieniem się na wizytę warto upewnić się zatem, że dany dietetyk jest kompetentnym profesjonalistą, a nie wyłącznie pasjonatem zdrowego odżywiania po kilku szkoleniach. Oczywiście, ze względu na dynamiczny rozwój dietetyki, poszerzanie swojej wiedzy poprzez uczestnictwo w kursach doszkalających oraz śledzenie nowych trendów jest niezbędne, jednak nie jest wystarczające bez odpowiedniej wiedzy teoretycznej. Przed wizytą warto sprawdzić wykształcenie upatrzonego specjalisty, a będąc w jego gabinecie można zwrócić uwagę, czy znajdują się tam certyfikaty i dyplomy potwierdzające dodatkowe kwalifikacje. Zawodowe poradnictwo żywieniowe bez odpowiednich umiejętności może doprowadzić do zagrożenia zdrowia pacjenta, a negatywne skutki mogą być odczuwalne nawet po kilku latach.

Według Polskiego Towarzystwa Dietetyki, dietetyk to specjalista z zakresu ochrony zdrowia, którego zadaniem jest profilaktyka chorób dietozależnych oraz leczenie żywieniowe. Zajmuje się on poradnictwem indywidualnym oraz żywieniem zbiorowym. Ponadto do jego zadań należy rozpowszechnianie wiedzy żywieniowej w społeczeństwie.

Jak wygląda pierwsza wizyta u dietetyka?

Pierwsza konsultacja trwa zazwyczaj około 30-60 minut, dlatego na takie spotkanie najlepiej zarezerwować nieco więcej czasu, aby dokładnie i bez pośpiechu móc przedstawić swoje oczekiwania, uzyskać odpowiedzi na wszelkie nurtujące pytania oraz rozwiać pojawiające się wątpliwości. Nie wymaga szczególnych przygotowań – wizyta ta to inaczej po prostu rozmowa z dietetykiem i ma na celu wstępne zapoznanie się z pacjentem. Dietetyk przeprowadzi wywiad zdrowotny i żywieniowy, na podstawie którego będzie mógł dopasować zalecenia oraz odpowiednią metodę działania. Następnie dokona pomiarów antropometrycznych i po omówieniu wyników, zdecyduje jaką dietę należy zastosować oraz ustali cele, do których wspólnie z pacjentem będzie dążyć.

Na pierwszą wizytę warto zabrać ze sobą aktualne wyniki badań diagnostycznych, najlepiej przeprowadzonych maksymalnie pół roku wstecz. Podstawowe badania to morfologia krwi, lipidogram (cholesterol, HDL-c, LDL-c i triacyoglicerole), glukoza na czczo, w przypadku występowania chorób przewlekłych należy przynieść odpowiednie wyniki, np. profil tarczycowy, próby wątrobowe, elektrolity, kwas moczowy, kreatynina. Dietetyk na pewno zapyta o przyjmowane leki, można więc zawczasu przygotować taką listę, aby żadnego nie pominąć.

Niezwykle ważnym elementem wizyty jest wywiad zdrowotny. Pacjent zostanie spytany o stan zdrowia, występujące schorzenia, alergie i nietolerancje, choroby w najbliższej rodzinie (co ma na celu ustalenie, czy osoba również jest obciążona ryzykiem zachorowania na daną jednostką chorobową), przyjmowane leki i suplementy diety. Dietetyk może pytać również o samopoczucie po spożyciu produktów z poszczególnych grup i o przebyte operacje. Kolejny punkt konsultacji to wywiad żywieniowy – dotyczący dotychczasowego sposobu żywienia, preferencji żywieniowych oraz możliwości przygotowywania posiłków (np. czy pacjent posiada blender lub piekarnik). Zazwyczaj dietetyk poprosi o opisanie typowego dnia pod względem odżywiania, aby móc ocenić sposób żywienia i wyłapać błędy żywieniowe. Niektórzy specjaliści zalecają, aby kilka dni przed wizytą notować wszystkie spożyte posiłki i przekąski oraz wypijane napoje, co zapobiegnie pominięciu któregoś z nich. Warto uwzględnić zarówno dni typowe (np. w pracy, w szkole, na uczelni) oraz weekend, można również odnotować wielkość porcji oraz godziny spożycia poszczególnych posiłków. Należy spodziewać się pytań o rodzaj wykonywanej pracy (praca siedząca, fizyczna, zmianowa) oraz podejmowanie aktywności fizycznej (regularność, rodzaj, czas trwania). Wszystkie te pytania pomogą ustalić najbardziej optymalną i zbilansowaną dietę.

Po dogłębnym wywiadzie żywieniowym dietetyk dokonuje pomiarów antropometrycznych: mierzy wzrost, masę ciała i obwody ciała: najczęściej pod biustem (u kobiet), w talii, w biodrach oraz udach. Powinno się zadbać o to, aby na kolejne wizyty przychodzić o zbliżonej godzinie, gdyż masa ciała zmienia się nieznacznie w zależności od pory dnia. Wieczorem waży się więcej niż rano, co wynika ze spożytych w ciągu dnia posiłków oraz gromadzenia wody w organizmie. Niektórzy specjaliści dodatkowo mierzą ciśnienie tętnicze oraz puls, oceniają zawartość tkanki tłuszczowej przy użyciu fałdomierza lub za pomocą specjalnych analizatorów badają skład ciała. W odróżnieniu od tradycyjnych metod pomiarów antropometrycznych pomiar składu ciała uwzględnia różnice osobnicze, tj. płeć i wiek oraz zawartość i lokalizację tkanki tłuszczowej w organizmie, co jest niezwykle istotne w ocenie nadwagi i otyłości. Taka analiza wykonywana regularnie, w podobnych warunkach i na tym samym urządzeniu umożliwia monitorowanie efektów dietoterapii. Jednak nie wszystkie wymienione wyżej badania są niezbędne. To, czy dany pomiar zostanie wykonany zależy wyłącznie od metody pracy danego dietetyka, jeśli pacjentowi zależy na wykonaniu poszczególnych analiz (np. składu ciała) i szczegółowym monitorowaniu postępów dietoterapii powinien wybrać gabinet, który posiada je w swojej ofercie.

Najczęściej stosowaną metodą pomiaru składu ciała jest badanie impedancji bioelektrycznej (BIA) – ze względu na łatwość wykonania, nieinwazyjność i bezbolesność oraz stosunkową powtarzalność. Pomiar przeprowadzany jest na analizatorze, który z wyglądu przypomina standardową wagę, jednak posiada wbudowane elektrody, umożliwiające badanie. Urządzenie szacuje zawartość tkanki tłuszczowej i mięśniowej, beztłuszczowej masy ciała, nawodnienia organizmu. Niektóre urządzenia dodatkowo mierzą zawartość tłuszczu wisceralnego (brzusznego), mineralizacji masy kostnej oraz oceniają wiek metaboliczny.

Metoda BIA jest oparta na przepuszczeniu prądu elektrycznego o niewielkim natężeniu przez ciało i zmierzeniu oporu wytwarzanego przez tkanki organizmu (poszczególne tkanki ze względu na inną zawartość wody wykazują odmienny opór). Z tego względu badanie nie powinno być przeprowadzone na osobach posiadających wszczepiony rozrusznik serca lub defibrylator – fale elektromagnetyczne mogłyby wpłynąć na pracę tych urządzeń. Badanie bioimpedancji elektrycznej nie jest również zalecane kobietom ciężarnym oraz osobom chorującym na padaczkę. W pozostałych przypadkach badanie jest całkowicie bezpieczne i może być przeprowadzane bez względu na stan zdrowia.

Jak przygotować się do pomiaru?

Badanie składu ciała wykonywane jest poprzez kontakt elektrod ze skórą, więc na urządzenie należy stanąć boso. Z praktycznego punktu widzenia wygodniej będzie założyć skarpetki, które łatwiej można zdjąć, niż rajstopy. Najczęściej pacjenci proszeni są o rozebranie się do bielizny, aby zminimalizować błąd pomiaru, na który mogą wpłynąć m.in. metalowe elementy odzieży. Nie trzeba być na czczo, jednak nie powinno się spożywać obfitych posiłków i przyjmować płynów bezpośrednio przed badaniem, ostatni posiłek najlepiej zjeść 3-4 godziny wcześniej. Co więcej, do pomiaru nie należy przystępować z pełnym pęcherzem. W dniu poprzedzającym powinno się unikać spożywania alkoholu, napojów energetyzujących oraz innych napojów, które działają diuretycznie (moczopędnie) tj. mocnych naparów kawy czy herbaty. Na zaburzenie wyników wpływa cykl menstruacyjny oraz intensywny wysiłek fizyczny, dlatego nie zaleca się wykonywania pomiaru w trakcie miesiączki lub od razu po treningu. Na wynik wpływ ma także pozycja osoby badanej – powinno się  stać wyprostowanym, nieruchomo, tak, aby  obie stopy lub ręce w ten sam sposób dotykały elektrod.

Po wykonaniu pomiarów dietetyk omawia wyniki, często posługując się wyliczonym wskaźnikiem BMI (ang. Body Mass Index –  informuje o proporcji masy ciała do jego wysokości), który umożliwia sklasyfikowanie stopnia odżywienia organizmu. Badane parametry pacjenta są porównywane do norm i zaleceń, i wspólnie z pacjentem ustala się realne cele, zarówno krótko-, jak i długoterminowe oraz sposób ich osiągnięcia.

Ile kosztuje wizyta u dietetyka?

Koszt wizyty u dietetyka jest bardzo zróżnicowany i zależy od wielu czynników, np. czy dany gabinet jest prywatny, jest placówką publiczną lub czy działa na zasadzie franczyzy, gdzie stawki są ustalane odgórnie. Ponadto cena konsultacji jest uwarunkowana od wielkości miasta oraz rodzaju poszczególnej usługi. Czasami na koszt wizyty składa się jedynie wywiad żywieniowy, a badanie składu ciała oraz ułożenie jadłospisu jest dodatkowo płatne. Oprócz konsultacji, zarówno jednorazowych, jak kolejnych wizyt kontrolnych, w ofercie poradni dietetycznych znajdują się również konsultacje on-line, analiza składu ciała oraz wykonanie testów na nietolerancje pokarmowe. Proponowane są rozmaite rodzaje diet (diety ketogeniczne, bezglutenowe, w poszczególnych jednostkach chorobowych, eliminacyjne w oparciu o wyniki testów na nietolerancje pokarmowe), pakiety (kilkumiesięczne, rodzinne, dla przyszłych mam, konsultacje dla par, połączone z opieką psychologa) oraz  wspólne zakupy z dietetykiem, podczas których pacjent w oparciu o etykiety umieszczone na opakowaniach uczy się wybierać odpowiednie produkty.

Przed umówieniem się na pierwszą konsultację warto dowiedzieć się, jakie koszty są związane ze stosowaniem diety, by uniknąć zaskoczenia i aby comiesięczne nadprogramowe wydatki nie stały się powodem nagłego przerwania diety. Informacje takie można sprawdzić na stronie internetowej lub telefonicznie, cena wizyty nie powinna być tajemnicą, ponieważ w dużym stopniu przyczynia się do wyboru metody i poradni. Warto dowiedzieć się, czy stosowanie diety pod opieką danego specjalisty jest związane z obligatoryjnym zakupem rekomendowanych przez niego suplementów diety oraz innych preparatów.

Poniższa tabela prezentuje zakres cen za wizytę u dietetyka w Warszawie oraz poszczególne usługi świadczące w gabinetach na podstawie informacji  zamieszczonych na stronach internetowych:

*cena różni się w zależności od ilości badanych alergenów

Dzięki przeprowadzeniu obszernego wywiadu zdrowotnego, żywieniowego i pomiarów dietetyk może określić zapotrzebowanie energetyczne pacjenta oraz dobrać odpowiednią dietę. Zazwyczaj dietetyk potrzebuje kilku lub nawet kilkunastu dni, aby przygotować w pełni zindywidualizowany i dopasowany do preferencji pacjenta jadłospis. Przekazanie materiałów najczęściej odbywa się on-line, czasem trzeba przyjść na krótką wizytę oraz ich omówienie. Jednak w niektórych poradniach już podczas pierwszej wizyty otrzymuje się plan żywieniowy i zalecenia. Wszystko zależy od sposobu pracy danego specjalisty.

Na zakończenie wizyty dietetyk powinien podsumować najważniejsze informacje i zalecenia oraz umówić pacjenta na kolejną wizytę, która może odbyć się za tydzień, za dwa tygodnie lub za miesiąc. Zaleca się, aby wizyty kontrolne odbywały się przynajmniej raz w miesiącu. Czasem dietetyk wymaga prowadzenia tzw. dzienniczka żywieniowego, czyli bieżącego notowania wszystkich zjedzonych posiłków, z uwzględnieniem porcji, sposobu przygotowania oraz godzin, aby weryfikować stosowanie się do zaleceń. Regularne stawianie się na kontrolach jest bardzo ważne m.in. dla bieżącego monitorowania efektów, wyłapania trudności, popełnianych błędów żywieniowych oraz umożliwia wprowadzenie modyfikacji w diecie. Co więcej, jest to istotne dla  wytworzenia się pewnego rodzaju więzi pomiędzy dietetykiem a pacjentem oraz podtrzymania motywacji do działania.

A.M. – Dietetyk Therascience Polska

Bibliografia

1. Chołody A. E., Gruszecka K., Whitney Kośmicka J.: Aspekty prawne w gabinecie dietetycznym. Food Forum 2016, 5:97-102.
2. http://ptd.org.pl/regulacje-prawne
3. http://ptd.org.pl/sites/default/files/kodeks-etyki-zawodowej-dietetyka.pdf
4. http://ptd.org.pl/zadania-zawodowe
5. http://www.klasyfikacje.gofin.pl/kzis/6,0.html
6. Lewitt A., Mądro E., Krupniewicz A. Podstawy teoretyczne i zastosowania analizy impedancji bioelektrycznej (BIA). Endokrynol Otyłość 2007;4:79-84.
7. Ostrowska L., Stefańska E., Adamska E., Tałałaj E., Waszczeniuk M. Wpływ leczenia dietą redukcyjną na skład ciała i modyfikację składników odżywczych w dziennej racji pokarmowej u otyłych kobiet. Endokrynol Otyłość 2010;6,4:179-188.
8. Polskie Towarzystwo Dietetyki Standardy Leczenia Dietetycznego otyłości prostej u osób dorosłych. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki.Dietetyka Oficjalne Czasopismo Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2015, vol. 8. Wyd. Specjalne:1-22.
9. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 sierpnia 2014 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania. Dz.U. 2014 poz. 1145.
10. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami. Dz.U. 2011 nr 151 poz. 896
11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej. Dz.U. 2013 poz. 1522.
12. Stenka A. Wybrane propozycje leczenia otyłości przedstawione na XII Kongresie International Association for the Study of Obesity w Sztokholmie. Forum Zaburzeń Metabol. 2010;1:196-200.

Treści które mogą Cię zainteresować