Leczenie otyłości – cel oraz sposoby

Leczenie otyłości – cel oraz sposoby

Terapia otyłości to proces bardzo złożony, skomplikowany oraz często długotrwały. Dlatego bardzo ważne jest, by osoba z nadmierną masą ciała znalazła się pod kontrolą całego zespołu – zarówno lekarza internisty, dietetyka oraz trenera sportowego, endokrynologa, diabetologa, a w razie potrzeby, fizjoterapeuty oraz psychologa. Współpraca pomiędzy specjalistami jest wymagana, aby kompleksowo podejść do problemu oraz monitorować stan zdrowia oraz regularnie analizować każdorazowo uzyskane efekty. Według Polskiego Towarzystwa Dietetyki, każdy dorosły, u którego zdiagnozowano otyłość powinien podjąć leczenie dopasowane do indywidualnych predyspozycji i możliwości. Skuteczna terapia powinna polegać na wdrażaniu prawidłowego modelu żywienia, edukacji żywieniowej, eliminacji błędów żywieniowych, stosowaniu diety o określonej energetyczności, zmniejszonej w razie potrzeby oraz wykonywaniu zalecanych ćwiczeń fizycznych.

Cel leczenia otyłości

Głównym celem terapii otyłości jest przede wszystkim redukcja masy ciała i leczenie chorób towarzyszących, które są jej skutkiem. Uważa się, że większość skutków otyłości jest następstwem nadmiaru tkanki tłuszczowej, a nie samego nadmiaru masy ciała. Niezwykle istotnym aspektem takiej terapii jest nie samo zredukowanie masy ciała, ale zmniejszenie zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Dodatkowo ważne jest utrzymanie beztłuszczowej masy ciała (masy mięśniowej i kostnej) na zbliżonym poziomie oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób współistniejących.

Rozpoczynając walkę z otyłością należy zwrócić uwagę na indywidualne cele chorych – założenia powinny być realne, możliwe do osiągnięcia. Stwierdzono, iż kluczem do skutecznej redukcji masy ciała jest jasne i precyzyjne określenie celu oraz stworzenie planu działania, który będzie pomagać w podtrzymaniu motywacji i chęci do dalszego działania. Zaobserwowano, że najczęstszą przyczyną rezygnacji z podjętej kuracji odchudzającej były zbyt wysokie, nierealne do osiągnięcia oczekiwania. Za zadowalający efekt zakłada się ubytek masy ciała o 10% masy początkowej w przeciągu pół roku. Według badań, redukcja początkowej masy ciała nawet o 3-5% korzystnie wpływa na wartości lipidowe oraz parametry gospodarki węglowodanowej osoby otyłej.

Metody leczenia otyłości

Dotychczas nie powstały uniwersalne zalecenia dotyczące zwalczania oraz prewencji otyłości. Specjaliści w zakresie żywienia twierdzą, iż terapia ta powinna opierać się na dobrej praktyce klinicznej oraz wiedzy opartej na dowodach naukowych. Najpopularniejsze techniki leczenia otyłości to: stosowanie diety o obniżonej wartości kalorycznej, zwiększenie aktywności fizycznej, farmakoterapia, suplementacja diety oraz interwencja chirurgiczna. Fundamentem leczenia otyłości jest przede wszystkim zmiana stylu życia: wyeliminowanie błędów żywieniowych, wypracowanie nowych nawyków żywieniowych oraz zwiększenie lub wręcz włączenie aktywności. Takie działania są zalecane wszystkim chorym, a dla osób, których BMI mieści się w zakresie 25-30 kg/m² powinien być to jedyny sposób walki z nadmierną masą ciała.

Jeśli pomimo stosowania restrykcji żywieniowych i podjęcia regularnej aktywności fizycznej osobom o wskaźniku BMI>30 kg/m² nie udaje się uzyskać pożądanego efektu można rozważyć włączenie farmakoterapii. Natomiast leczenie chirurgiczne należy brać pod uwagę wśród pacjentów, których wskaźnik BMI przekracza 40 kg/m² lub znajduje się w zakresie 35-40kg/m² przy towarzyszących czynnikach ryzyka, jeśli szybka redukcja masy ciała może korzystnie wpłynąć na stan zdrowia (np. przed planowaną operacją). Interwencja chirurgiczna polega na mechanicznym usunięciu tkanki tłuszczowej trzewnej, co powinno poprawić wrażliwość insulinową. W trakcie zabiegu z organizmu pozbywa się średnio ok. 4 litrów tłuszczu. Jednak liczne analizy przypadków wykazały, iż pomimo zmniejszenia otłuszczenia organizmu, parametry biochemiczne krwi, tj. wartości cholesterolu różnych frakcji, glukoza i insulina, stężenia cytokin pozostają bez zmian. Dlatego warto zaznaczyć, że w każdym z trzech wyżej wymienionych sposobów należy pamiętać o wprowadzeniu modyfikacji dotychczasowego stylu życia i kultywowaniu go do końca życia.

Dietoterapia otyłości

Leczenie choroby, jaką jest otyłość, przede wszystkim powinno mieć charakter zindywidualizowany, dostosowany do stopnia otyłości konkretnego chorego, jego wieku, płci, stanu zdrowia, możliwości oraz preferencji kulinarnych. Ponadto terapia dietetyczna musi zapewniać pokrycie zapotrzebowania na składniki odżywcze. Redukcja masy ciała powinna zachodzić stopniowo i systematycznie, należy stale monitorować efekty i starać się je utrzymać w przyszłych latach.

Dieta

Dieta odchudzająca powinna być zbilansowana, skomponowana w oparciu o aktualną wiedzę naukową i medyczną, a jej wartość energetyczna powinna być oszacowana w stosunku do indywidualnego zapotrzebowania. Warunkiem osiągnięcia redukcji masy ciała jest osiągnięcie ujemnego bilansu energetycznego. Za bezpieczny średni dzienny deficyt kaloryczny, jaki jest zalecany, przyjmuje się ok. 500-800 kcal. W wielu badaniach dotyczących stosowania diet udowodniono, iż w procesie terapii otyłości istotna jest nie tylko wartość energetyczna, ale również jakość diety. Plan żywieniowy powinien opierać się o piramidę zdrowego żywienia, z uwzględnieniem indywidualnych nietolerancji oraz jednostek chorobowych. W diecie nie powinno zabraknąć warzyw, owoców, białka zwierzęcego i roślinnego wysokiej jakości, produktów z pełnego przemiału oraz zdrowych tłuszczy. Ważnym aspektem dietoterapii jest urozmaicenie produktów włączanych do jadłospisu, tak, aby przy dłuższym okresie stosowania nie dopuścić do wystąpienia niedoborów witamin i składników mineralnych. Bardzo ważne jest również, by dbać o regularność w spożywaniu posiłków. Powinny być one konsumowane co 3 – 4 godziny, aby nie dopuścić do spowolnienia metabolizmu. Co więcej, regularność spożywania posiłków zapobiega powstawaniu odczucia głodu i powstawaniu adaptacji hormonalnych zmniejszających tempo przemiany materii, co hamuje proces redukcji masy ciała. Należy zwrócić uwagę na nawadnianie organizmu, czyli picie wody. Powinno się wypijać min. 1,5 l wody w ciągu dnia, co zapobiegnie odwodnieniu, obrzękom limfatycznym oraz zapewni prawidłowe środowisko dla wszelkich przemian metabolicznych. W diecie osoby otyłej nie powinny pojawiać się produkty wysokoprzetworzone, obfitujące w sól oraz cukier. Zaleca się, aby utrata masy ciała była zbyt wysoka.

Jak już wspomniano, za zadowalający wynik dietoterapii uważa się już redukcję wynoszącą 10% początkowej masy ciała. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia rekomenduje się, aby przez pierwsze miesiące terapii pacjent chudł od 0,5 do 1 kg tygodniowo. Daje to wynik na poziomie 2-4 kg miesięcznie i oczywiście indywidualnie zależy od pacjenta. W wielu przypadkach szybsze tempo odchudzania związane jest z ryzykiem wystąpienia efektu jo-jo. Powtórny przyrost masy ciała może nastąpić, jeśli po okresie stosowania diety pacjent wraca do wcześniejszego, nieprawidłowego sposobu odżywiania. Organizm, którego podstawowa przemiana materii została obniżona, dążyć będzie do uzupełnienia strat wody i białka. Dlatego też, aby tego uniknąć, należy stopniowo zwiększać kaloryczność diety i wprowadzać produkty ograniczane na diecie. Pomoże to ustabilizować masę ciała i zapobiegnie jej ponownemu wzrostowi. Na podstawie przeprowadzonych analiz oszacowano odsetek osób, którym udało się utrzymać osiągniętą poprzez stosowanie diety odchudzającej masę ciała po 4-5 latach od jej zakończenia na jedynie 10%. Co więcej, w piśmiennictwie podaje się, iż osoby gorzej znoszące stosowaną dietę często po zakończonej dietoterapii wracały do wagi sprzed kuracji. Może to wynikać z pogorszenia nastroju i odczucia „ciągłych wyrzeczeń”. Dobrze dobrana dieta nie powinna być uciążliwa i traktowana jako chwilowa zmiana sposobu odżywiania. Nie można dopuścić do powielania wcześniejszych błędnych nawyków, dlatego bardzo ważna jest edukacja żywieniowa i praca nad wprowadzeniem prozdrowotnych nawyków żywieniowych na zawsze.

Osoby otyłe dla polepszenia stanu zdrowia oraz samopoczucia powinny zredukować masę ciała oraz poziom otłuszczenia organizmu do wartości prawidłowych. Należy pamiętać, iż łatwiej jest zapobiegać wystąpieniu choroby, niż ją leczyć, dlatego prewencja otyłości oraz nadwagi jest niezwykle ważna. Do takich działań należą przede wszystkim: prozdrowotny styl życia, zwiększenie aktywności fizycznej, eliminacja błędów żywieniowych oraz nauka wyborów produktów na podstawie ich etykiet.

1. – Dietetyk Therascience Polska

Bibliografia

1. Brytek-Matera A. Obraz własnego ciała u otyłych kobiet: przyczyny i stopień niezadowolenia, związek z obniżoną samooceną i strategiami radzenia sobie ze stresem. Psychiatria Polska 2010; XLIV, 2: 267–275.
2. Grzybek A., Kłosiewicz-Latoszek L., Tarpik U. Changes in the intake of vitamins and minerales by man and woman with hyperlipidemia and overweigh during dietetic treatment.Eur J ClinNutr 2002; 56(12):1162-1168.
3. Janiszewska R., Bornikowska A., Gawinek M., Makuch R. Skład ciała i jego zmiany pod pływem 3-miesięcznego treningu zdrowotnego u dorosłych kobiet. Probl Hig Epidemiol 2013, 94(3):484-488.
4. Kłosiewicz-Latoszek L. Otyłość jako problem społeczny, zdrowotny i leczniczy. Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3):339-343.
5. Ostrowska L., Stefańska E., Adamska E., Tałałaj E., Waszczeniuk M. Wpływ leczenia dietą redukcyjną na skład ciała i modyfikację składników odżywczych w dziennej racji pokarmowej u otyłych kobiet. Endokrynol Otyłość 2010;6,4:179-188.
6. Polskie Towarzystwo Dietetyki Standardy Leczenia Dietetycznego otyłości prostej u osób dorosłych. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki. Dietetyka Oficjalne Czasopismo Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2015, vol. 8. Wyd. Specjalne:1-22.
7. Pupek-Musialik D., Kujawska-Łuczak M., Bogdański P.: Otyłość i nadwaga – epidemia XXI wieku. Przew. Lek. 2008; 1, 117-123.
8. Raport WHO/FAO. Diet, nutrition and the prevention of chronic diseases. Report of the joint WHO/FAO expert consultation. WHO Technical Report Series, nr 916 (TRS 916), Geneva 2003.
9. Romero-Corral A., Somers V.K., Sierra-Johnson J., Thomas R. J., Collazo-Clavell M.L, Korinek J., Allison T.G., Batsis J.A., Sert-Kuniyoshi F.H., Lopez-Jimenez F. Accuracy of body mass index in diagnosing obesity in the adult general population.Int J Obes 2008;32(6):959-966.
10. Rosołowska – Huszcz D., (2005): Żywienie a regulacja hormonalna – wybrane zagadnienia. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
11. Sadowska J., Szuber M. Ocena stosowanych metod odchudzających oraz używania preparatów wspomagających odchudzanie przez młode kobiety. Roczn PZH 2011, 62, 3:343-350.
12. Slentz C.A., Duscha B.D., Johnson J.L., Ketchum K., Aiken L. B., Samsa G. P.,Houmard, J. A., Bales C.W., Kraus W. E. Effects of the amount if exercise in body weight, body composition, and measures of central obesity: STRRIDE –
    a randomized controlled study. Intern. Med. 2004;164:31-39.
13. Tsigos C., Hainer V., Basdevant A., Finer N., Fried M., Mathus-Wliegen E., Micic D., Maisios M., Roman G., Schutz Y., Toplak H., Zahorska-Markiewicz B. Postępowanie w otyłości dorosłych: Europejskie wytyczne dla praktyki klinicznej. Endokrynol Otyłość 2009; 5,3:87-98.
14. Zachurzok-Buczyńska A., Małecka – Tandera E. (2005): Zespół metaboliczny
    u dzieci i młodzieży. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii,
    3;13 – 20.

Treści które mogą Cię zainteresować