Mleko roślinne, a w zasadzie napój roślinny, to „wyciąg” z roślin stanowiący alternatywę dla mleka pochodzenia zwierzęcego.
Smak oraz wartości odżywcze zależą od głównego składnika, np. sojowe z lekko wyczuwalnym posmakiem soi i dobrą ilością białka, migdałowe – niskokaloryczne, z delikatną nutą migdałów. Napój roślinny robiony jest w większości z soi, zbóż (owsa, gryki, prosa), kokosa oraz różnych rodzajów orzechów. Gama napojów roślinnych stale rośnie, obecnie można dostać mleko kasztanowe, z konopi, pistacji, orzechów laskowych czy nerkowców.
Napój roślinny a mleko krowie
Ponieważ skład napoju roślinnego (niezależnie z czego jest robiony) różni się od mleka krowiego, to ciężko nazywać go idealnym substytutem. Ogromną zaletą napojów roślinnych jest znikoma zawartość tłuszczów nasyconych (z wyjątkiem kokosowego) oraz cholesterolu.
Mleko jako jedyne zawiera naturalnie występujący wapń. Do napojów roślinnych jest on dodawany, natomiast jego biodostępność w jest niemal tak wysoka jak w nabiale. Dodatkowo napoje roślinne są mniej kaloryczne niż mleko krowie.
Napój roślinny można przygotować samodzielnie, natomiast nie będzie on zawierał niektórych składników, które będą posiadały kupne. Istotnym kryterium przy wyborze gotowego napoju roślinnego jest to, czy został fortyfikowany (wzbogacony) wapniem. Dodatkowym atutem jest wzbogacenie go o witaminę B12 oraz witaminę D3. Ponieważ wykluczenie mleka wiąże się z ich mniejszą ilością w diecie, zaleca się, aby roślinna alternatywa była zbliżona pod względem ich zawartości. Kupny napój roślinny nie powinien przede wszystkim zawierać cukru, syropu glukozowego i glukozowo-fruktozowego. Na drugim miejscu należy zwracać uwagę na dodatki, takie jak: fosforany, gumę gellan, maltodekstrynę czy karagen. Przed spożyciem napoju należy go najpierw wstrząsnąć, gdyż wapń w nich zawarty osiada na dnie.
Roślinne zamienniki idealnie sprawdzą się dla osób, które mają alergię na białka mleka i nietolerancję laktozy. Na napój sojowy powinny jednak uważać osoby mające alergię na soję oraz z chorobami tarczycy. Dla cukrzyków nie zaleca się spożycia napoju ryżowego ze względu na wyższy indeks glikemiczny.